Svrbež (lat. pruritus) je tjelesna senzacija koja je praćena porivom za češanje. Svrbež može biti lokaliziran na jednom dijelu tijela (svrbež kože lica, svrbež kože na nogama, svrbež kože na leđima i slično) ili generaliziran (svrbež kože cijelog tijela). Svrbež kože lica je često posljedica kontaktne iritacije ili alergije, odnosno suhe kože, a nekada može biti i simptom bolesti kože ili drugih tjelesnih organa. Svrbež je neugodna senzacija koja može varirati od blage iritacije do intenzivne nelagode, utjecati na san i kvalitetu života.
Simptomi svrbeža kože lica
Glavni simptom svrbeža kože lica jest grebanje ili češanje kože lica. Ako je svrbež blažeg intenziteta, moguće je trljanje ili glađenje kože.
Uz svrbež lica, osobe često opisuju osjećaj:
- žarenja ili peckanja kože lica
- trnaca na koži lica
- zategnutosti kože lica.
Uz svrbež kože lica, često se javljaju i sljedeći simptomi:
- crvenilo kože lica
- suha i ljuskava koža lica
- pojava mjehurića, plikova ili kvržica (dermatitis kože lica)
- ogrebotine na koži (ekskorijacije) kao rezultat češanja.
Svrbež kože lica može se javiti i bez drugih simptoma na koži lica. Svrbež kože koji traje duže vrijeme može biti iscrpljujući, remetiti san i imati značajan utjecaj na kvalitetu života. Budući da se osobe koje imaju svrbež često grebu noktima mogu sami izazvati otvorene rane na koži što se može komplicirati infekcijama i ožiljcima.
Mogući uzroci svrbeža kože lica
Suha koža (kseroza)
Nedostatak vlage u koži čest je uzrok svrbeža, osobito tijekom hladnijih mjeseci ili ljeti tijekom velikih vrućina, ali i zbog upotrebe agresivnih proizvoda za njegu kože.
Svrbež kože nakon tuširanja/pranja kože lica
Svrbež kože nakon tuširanja/pranja kože lica može biti uzrokovan suhoćom kože, vrućom vodom ili agresivnim sapunima.
Kontaktni iritativni dermatitis
Iritacija kože lica sredstvima za njegu (sredstva za pranje, kreme, dekorativna kozmetika) ili hladnim zrakom i vjetrom, mogu uzrokovati pojavu crvenila i svrbeža kože lica. Preparati za liječenje akni ili prevenciju starenja također mogu izazvati iritativni kontaktni dermatitis. Osobe koje imaju osjetljivu kožu sklone su iritativnom kontaktnom dermatitisu.
Kontaktni alergijski dermatitis
Kontaktni alergijski dermatitis je upalna kožna reakcija koja nastaje kada koža dođe u dodir s određenim alergenima, na koji je osoba preosjetljiva. Ovdje se radi o kasnom tipu alergijske reakcije (tip IV alergijske reakcije) koja se pojavljuje tek nekoliko dana nakon kontakta s alergenom. Kontaktni alergeni na koži lica mogu biti nikal, sastojci iz kozmetike, parfemi, boje za kosu, različite biljke i slično.
Atopijski dermatitis (ekcem)
Atopijski dermatitis je kronična upalna bolest kože karakterizirana crvenilom (ekcemom), suhom kožom i svrbežom, a javlja se u osoba sa atopijskom konstitucijom (sklonost alergijskim reakcijama). Svrbež kože kod djece najčešće se javlja uz atopijski dermatitis. Atopijski dermatitis u beba i male djece često se vidi na licu, i to na koži obraza.
Urtikarija
Urtikarija (koprivnjača) je kožna reakcija koja se manifestira crvenim osipom u obliku izdignutih plakova (urtika), a može biti akutna ili kronična. Najčešće je uzrokovana alergijama, stresom, infekcijama ili fizičkim podražajima poput hladnoće i pritiska.
Seborejični dermatitis
Seborejični dermatitis na koži lica karakterizira crvenilo, ljuskanje i svrbež obično oko obrva, nosnica, bradi, čelu i uz rub vlasišta. Razlog nastanka seborejičnog dermatitisa nije dovoljno razjašnjen, a kombinacija je pojačane proizvodnje loja (sebuma), aktivnosti kvasca Malassezia, nasljedne predispozicije i vanjskih čimbenika, primjerice stresa.
Upalne bolesti kože poput akne, rozacee, psorijaze
Upalni procesi na koži povezani s aknama ili rozaceom nekada mogu biti praćeni svrbežom. Svrbež može uzrokovati i sama terapija za akne i rozaceu. Psorijaza na licu može uzrokovati ljuskave, crvene mrlje koje su često praćene svrbežom.
Iritantna ili netolerantna koža
Iritantna ili netolerantna koža često je praćena svrbežom kože lica. Ovaj tip preosjetljivosti se ne odnosi na pravu alergijsku reakciju, već pojačanu reakciju na vanjske čimbenike poput kozmetike ili vremenskih uvjeta.
Ubodi insekata
Ubodi insekata česti su na otkrivenim dijelovima tijela, kao što je lice i praćeni su svrbežom.
Infekcije
Neke infekcije, poput virusnih infekcija (herpes infekcije), bakterijske infekcije (folikulitis ili impetigo), parazitarne infekcije (ušljivost i svrab) mogu biti praćene svrbežom kože lica.
Stres i psihološki čimbenici
Psihološki stres može potaknuti svrbež.
Trudnoća
Svrbež kože u trudnoći često je uzrokovan hormonalnim promjenama, istezanjem kože ili stanjima poput intrahepatične kolestaze trudnoće, koja može biti ozbiljna. Svrbež kože u trudnoći obično se javlja na koži trbuha, na bedrima i grudima, a ne na koži lica.
Menopauza
Svrbež kože u menopauzi često je posljedica pada razine estrogena, što dovodi do suhoće i smanjene elastičnosti kože. Svrbež kože u menopauzi može bili lokaliziran na koži lica, ali i zahvaćati cijelo tijelo.
Sistemske bolesti
Određene sistemske bolesti mogu uzrokovati svrbež kože cijelog tijela, uključujući lice. Svrbež kože često prati bolest jetre i bubrega. Bolesti štitnjače i svrbež kože cijelog tijela često su udruženi. Suhoća kože koja prati hipotireozu (smanjenu razinu hormona štitnjače) praćena je svrbežom. Hipertireoza (povećana razina hormona štitnjače) često je praćena iritacijom kože i osipima, što može izazvati svrbež kože.
Svrbež kože kod dijabetesa često je posljedica suhoće kože, loše cirkulacije ili neuropatije uzrokovane visokim razinama šećera u krvi. Svrbež kože može biti simptom malignih bolesti, uključujući leukemiju i limfome, zbog upalnih procesa i oslobađanja citokina u tijelu. Leukemija i svrbež kože obično je posljedica suhoće kože, različitih osipa, a može biti i nuspojava terapije.
Kako si pomoći kod svrbeža kože lica?
Ako je svrbež kraćeg trajanja možete si pomoći i sami, na sljedeći način:
- pokušajte pronaći uzrok svrbeža
- izbjegavajte potencijalne iritanse (suhi zrak, pretopla voda za umivanje, agresivna sredstva za pranje, kreme s mirisima i slično)
- koristite zaštitne emolijentne kreme za vlaženje kože i obnovu kožne barijere
- krema za svrbež kože često sadrži sastojke poput aloe vere za hlađenje i obnovu kože te mentol za efekt hlađenja
- hladni oblozi od prokuhane i ohlađene vode ili termalne vode u spreju mogu ublažiti iritaciju i svrbež
- koliko god je moguće izbjegavajte grebanje (češanje), jer ono dodatno oštećuje kožu te umjesto češanja koristite pritisak ili glađenje kože.
Kada posjetiti dermatologa?
Liječnika je potrebno posjetiti ako:
- je na koži lica prisutan osip, crvenilo ili druge promjene kože
- se intenzitet svrbeža pojačava
- svrbež remeti san i bitno utječe na kvalitetu života
- se svrbež širi na druge dijelove tijela
- se svrbež pojavljuje s drugim simptomima, poput vrućice, umora i slično.
Liječnik će učiniti potrebnu obradu da bi utvrdio uzrok svrbeža. Katkada će biti dovoljna samo anamneza i klinički pregled, no nekada će biti potrebna laboratorijska i alergološka obrada.
Liječenje uključuje:
- uklanjanje uzroka svrbeža
- primjenu protuupalnih masti i krema za smirivanje svrbeža
- emolijense (kreme za vlaženje) za obnovu zaštitne kožne barijere
- tablete za smirivanje svrbeža (najčešće oralni antihistaminici).
Svrbež kože lica neugodan je problem koji može imati različite uzroke, od jednostavne suhoće kože do složenijih zdravstvenih stanja. Prepoznavanje uzroka ključno je za odabir odgovarajućeg tretmana. Ako se simptomi pogoršaju ili traju duže vrijeme, bit će potreban posjet dermatologu.
