Upala rodnice jedan je od čestih razloga posjeta ginekologu. Postoje različiti uzroci upale rodnice koja zahvaća oko 10% ženske populacije, i to uglavnom generativne dobi, odnosno spolno aktivnih žena.
U rodnici se normalno nalazi više vrsta mikroorganizama, a najznačajniji su laktobacili (Lactobacillus acidophilus) koji štite rodnicu tako što je zakiseljavaju stvaranjem mliječne kiseline (pH između 3,8 do 4,2). Ovisno o njihovoj uspješnosti borbe s mikroorganizmima, doći će ili neće do razvoja upale. Upala rodnice je praćena pojavom iscjetka i svrbeža.
Što je vaginitis (vaginalna infekcija)
Upala rodnice (vaginitis) je grupni naziv za nekoliko infekcija koje se mogu pojaviti u rodnici, a najčešće su uzrokovane raznim vrstama uzročnika. U rjeđim slučajevima postoje i tzv. neinfektivne upale rodnice.
Simptomi upale rodnice (vagine)
Simptomi upale rodnice (vagine) su:
- iscjedak iz rodnice — upalni iscjedak može biti različite boje (od bjelkasto-žute do zelene), gustoće (grudast, tj. sirast, pjenušav) i uglavnom je praćen neugodnim mirisom, koji je ponekad specifičan za pojedine uzročnike, te je praćen i drugim navedenim simptomima. Uredan iscjedak je blaže bjelkaste boje, uglavnom vodenast (pogotovu tijekom ovulacije-sredinom menstrualnog ciklusa) i ne izaziva simptome svrbeža i peckanja te je bez mirisa i nije znak upale, nego je normalno lučenje i ispiranje rodnice.
- svrbež i peckanje u području rodnice i/ili vanjskog spolovila
- crvenilo rodnice i/ili vanjskog spolovila
- peckanje pri mokrenju (dizurija)
- bolni spolni odnosi (dispareunija)
- oskudnije krvarenje iz rodnice.
Dijagnoza upale rodnice
Dijagnoza upale rodnice može se postaviti na nekoliko načina:
- ginekološkim pregledom — nakon uzimanja anamnestičkih podataka o početku trajanju i vrsti simptoma ustanovit će se vrsta, izgled, količina i druge karakteristike iscjetka
- uzimanje brisa rodnice (nativni preparat) — prilikom pregleda vatiranim se štapićem uzima bris rodnice koji se nakon bojenja provjerava pod mikroskopom. Provjerava se prisutnost i količina leukocita i prisutnost specifičnih uzročnika (gljivica, gardnerele vaginalis, trichomonas vaginalis)
- uzimanje cervikalnih briseva (vrata maternice) — aerobi, mikoplazma /ureaplazma, klamidija koji su česti uzročnici upala rodnica ili olakšavaju naseljavanje drugih patogenih uzročnika
- ultrazvučni pregled maternice i jajnika kako bi se mogle isključiti moguće prateće upale tih organa.
Mogući uzroci upale rodnice
Uzroci upale rodnice mogu biti infektivni i neinfektivni. Infektivni su uzrokovani mikroorganizmima — gljivicama, bakterijama, virusima ili parazitima, a neinfektivni su uzrokovani promjenama koje slabe kožu i sluznicu ženskog spolovila zbog nedostatka estrogena u menopauzi ili su dio alergijskih reakcija na vanjske uzročnike.
Infektivni uzroci upale rodnice
Infektivni (uzrokovani mikroorganizmima) uzroci upale rodnice su gljivice, bakterije, virusi ili paraziti. Do infektivnih uzroka može doći kod:
- spolno aktivne žene —- češće promjenama partnera, rizično spolno ponašanje
- nepravilne razine hormona u menstrualnim ciklusima — nedostatak hormona estrogena, sindrom policističnog jajnika (PCO sindrom) smanjuju obrambenu sposobnost zaštitnih bakterija
- žena s lošijim higijenskim navikama,
- kupanja u bazenima, boravak u sauni i sl.
- žena sa šećernom bolesti i žena s lošim imunološkim sustavom
- izloženosti stresu, duhanu i sl.
Neinfektivni uzroci upale rodnice
Neinfektivni se uzroci odnose na promjene uzrokovane dugotrajnim nedostatkom hormona estrogena, npr. u postmenopauzi ili na alergijske reakcije na rublje, deterdžente, kondome, sapune za intimnu njegu i sl.
Vrste upala rodnice
Postoje mnogobrojni uzročnici upale rodnice, a u nastavku doznajte koji su najčešći mikroorganizmi koji do toga dovode.
Gljivice (Candida)
Postoji više vrsta kandidijaze, a najčešća je Candida albicans, dok je najotpornija na terapiju Candida glabrata.
Gljivice (Candida) češće se javljaju kod:
- pretjerane konzumacije hrane bogate ugljikohidratima
- korištenja antibiotika — smanjuje količinu “zaštitne bakterije” rodnice laktobacila, a time i obrambenu snagu rodnice
- pretjerane vlažnosti u području spolovila — češće pranje vanjskog spolovila, sintetičko donje rublje, pretjerano znojenje, boravak na bazenima, u saunama i sl.
- žena sa šećernom bolesti — radi viška šećera u krvi koji pospješuje razvoj gljivica na sluznici rodnice
- manjak hormona estrogena, jer on održava normalnu razinu laktobacila u rodnici — kod korištenja hormonske kontracepcije, u trudnoći, u postmenopauzi, kod sindroma policističnog jajnika (Sy PCO).
Simptomi gljivica (Candide) su:
- svrbež i crvenilo u području rodnice i vanjskog spolovila,
- gusti ili sirasti bjelkasti do žućkasti iscjedak
- uglavnom bez specifičnog mirisa (moguć blaži neugodan miris)
- blaža oteknutost vanjskog spolovila.
Gardnerella (Gardnerella vaginalis)
Gardnerella (Gardnella vaginalis) je najčešća bakterija kao uzročnik vaginoze (upale rodnice uzrokovane bakterijama). Normalno se nalazi u rodnici i u debelom crijevu.
Gardanella se češće javlja kod:
- spolno aktivnih žena — s rizičnim spolnim ponašanjem, česte promjene partnera
- korištenja antibiotika — smanjuje količinu zaštitne bakterije rodnice laktobacila, a time i obrambenu snagu rodnice
- problema s redovitom stolicom — gdje dolazi do prodora, pretjerano razvijene gardnerele iz debelog crijeva u rodnicu
- manjka hormona estrogena jer on održava normalnu razinu laktobacila u rodnici, a time se smanjuje obrambena kiselost rodnice
- loših higijenskih navika — nekorištenje sapuna za intimnu njegu ili nepravilno korištenje sapuna koji nisu nižeg pH (do 4) u generativnoj dobi žene
- žena sa slabijim imunitetom — autoimune bolesti uz korištenje protuupalne terapije (kortikosteroidi), čime se smanjuje imunološka obrana organizma, sindrom stečene imunodeficijencije (AIDS), onkološke bolesnice…
Simptomi Gardanelle su:
- ponekad je bez simptoma (asimptomatska), a ponekad je prisutan izrazitiji svrbež i nadraženost, kao i suhoća u području rodnice, naročito nakon spolnog odnosa ili menstruacije
- bjelkasti do sivkasti, ponekad i žućkasti vaginalni iscjedak
- iscjedak je specifičnog mirisa koji podsjeća na ribu.
Trichomonas vaginalis
Trihomonas je parazit koji se uglavnom prenosi spolnim putem, ali je opisan prijenos preko kade za kupanje, mokrih zajedničkih ručnika, zajedničkog toaleta i sl. Također se može prenijeti na dijete za vrijeme obavljanja njege djeteta.
Trichomonas se češće javlja kod:
- spolno aktivnih žena — s rizičnim spolnim ponašanjem, česte promjene partnera koji su uglavnom prenosioci bolesti
- loših higijenskih navika — korištenje zajedničkih ručnika, tuđeg donjeg rublja, nedovoljna higijena sanitarnog prostora, neredovito pranje ruku…
Simptomi Trichomonasa su:
- pjenasti žućkasti iscjedak
- neugodan miris iz rodnice
- peckanje i svrbež u području spolovila
- simptome češće imaju žene
- bolni spolni odnosi (dispareunija).
Klamidija (Chlamydia trachomatis)
Klamidija je najčešća spolno prenosiva bolest koja se prenosi putem vaginalnog, analnog ili oralnog spolnog odnosa.
Klamidija se češće se javlja kod:
- spolno aktivnih žena — rizičnim spolnim ponašanjem, nezaštićeni spolni odnosi, češće promjene partnera
- adolescenata — nedovoljne spoznaje o spolnom životu, nepromišljenost kod stupanja u spolni odnos
- žena s unutarmaterničnim uloškom (IUD-spiralom) — radi lakšeg prodora klamidije prema jajovodima, gdje i nastaju značajni zdravstveni problemi
- žena sa slabim imunitetom.
Simptomi klamidije su:
- U 50% slučajeva infekcija kod žena je bez simptoma — uglavnom se slučajno otkrije ispitivanjem žena s učestalim upalama rodnice ili jajovoda ili kod obrade trudnica pri uzimanju cervikalnog brisa
- neuobičajen iscjedak
- blagi svrbež i peckanje na ulazu u rodnicu
- bolni spolni odnosi
- peckanje pri mokrenju
- prigušeni bolovi u donjem dijelu trbuha — češći je uzročnik upale jajovoda i posljedične neplodnosti (steriliteta)
- ponekad povišena tjelesna temperatura
- nepravilna vaginalna krvarenja
- simptomi su kod partnera izraženiji — bolnost spolovila, peckanje pri mokrenju, crvenilo vanjskog ušća mokraćne cijevi, ponekad i upalni iscjedak, bolnost u sjemenicima (testisima).
Neinfektivne upale rodnice
Upale rodnice mogu biti uzrokovane:
- alergijskom reakcijom sluznice rodnice
- stanjenjem sluznice rodnice i kože vanjskog spolovila (atrofični vaginitis).
Alergijska reakcija sluznice rodnice
Alergijska reakcija sluznice rodnice može se javiti kao reakcija zbog:
- materijala od kojeg su napravljeni kondomi ili na sredstva za podmazivanje (lubrikant) kojim se premazuju prilikom pakiranja
- spermicidne pjene (pjena koja se stavlja u rodnicu kao metoda kontracepcije)
- tampona i menstruacijskih uložaka
- sapuna za intimnu njegu
- deterdženta za pranje donjeg rublja i sl.
Simptomi neinfektivne upale rodnice su:
- crvenilo i svrbež rodnice i vanjskog spolovila — uglavnom nisu praćeni sumnjivim iscjetkom
- blaga natečenost vanjskog spolovila
- suhoća rodnice
- bolni spolni odnosi.
Simptomi nestaju prestankom izloženosti uzroku i/ili kraćim korištenjem kortikosteroidne kreme.
Atrofični vaginitis
Atrofični vaginitis javlja se u postmenopauzi nakon dugotrajnog nedostatka hormona estrogena, zbog čega dolazi do stanjenja sluznice rodnice i kože vanjskog spolovila. Oslabljena je funkcija laktobacila, odnosno porast je lužnatosti rodnice, a time je smanjena i otpornost na upale.
Simptomi atrofičnog vaginitisa su:
- crvenilo i svrbež rodnice i vanjskog spolovila — uglavnom nisu praćeni sumnjivim iscjetkom
- suhoća kože vanjskog spolovila i rodnice
- bolni spolni odnosi.
Simptomi se ublažavaju korištenjem vaginalnih pripravaka s niskim dozama estrogena, ovlaživačima rodnice (lubrikantima), kao i kremama i sapunima za intimnu njegu koji održavaju elastičnost kože vanjskog spolovila.
Kada je potrebno posjetiti ginekologa?
Pojavom navedenih simptoma upale rodnice potrebno je kontaktirati ginekologa kako biste dobili pravodobnu i kvalitetnu terapiju.
Većina žena javlja se kod pojave prvih simptoma, a to je promijenjeni izgled i količina vaginalnog iscjetka, nerijetko neugodnog mirisa praćen simptomima pojačanog svrbeža i peckanja na području rodnice i vanjskog spolovila.
Liječenje upale
Liječenje upala rodnice prepustite ginekologu koji će nakon uzimanja podataka o vašim tegobama i specifičnim dijagnostičkim metodama pretpostaviti o kojem se uzroku radi te time i odrediti najprimjereniju terapiju.
Vaginalete koje se danas koriste u liječenju upala rodnice mogu biti samo za gljivice ili u kombinaciji s aktivnom supstancom koja djeluje i na bakterije ili parazite. Često se u terapiji koristi kombinacija vaginaleta ili krema za rodnicu i tableta. Ponekad je potrebno provesti i liječenje partnera. U primjerima za liječenje određenih upala rodnice navedeni su najčešće korišteni preparati, a ovisno o alergiji na lijekove, mogu se koristiti i neki drugi koji nisu navedeni.
Kandidijaza (gljivična infekcija ) rodnice
- Vaginalete — oblik lijeka koji se stavlja u rodnicu najčešće jednom dnevno uvečer, a po kemijskom sastavu su: azoli (flukonazol, klotrimazol, mikonazol…) i nistantin
- tablete — koje su po sastavu također -azoli i obično se uzimaju jednokratno uz kombinaciju sa vaginaletama. Kod otpornijih slučajeva kandidijaze rodnice nekada se uzimaju i do šest mjeseci jednom tjedno
- kreme — po sastavu –azoli, koriste se dva puta dnevno po vanjskom spolovilu i time sprječavaju prodor gljivica iz debelog crijeva preko kože u rodnicu.
Gardnerela (Gardnerella vaginalis) i Trihomonas
- Vaginalete — u kojima je najčešće aktivna supstanca metronidazol, klindamicin, nifuratel, klotrimazol. Koriste se u prosjeku od 7 do 12 dana, jednom navečer
- tablete — antibiotici metronidazol, klindamicin u trajanju od 7 do 10 dana
- kreme za rodnicu — također po sastavu klindamicin ili nifuratel koje se koriste 6 do 12 dana i apliciraju jednom dnevno.
Klamidijska infekcija
- Tablete — najčešće se koriste antibiotici azitromicin, doksiciklin, eritromicin, klaritromicin, klindamicin
- vaginalete — dodaju se kao preventiva za sprječavanje gljivične infekcije prilikom korištenja antibiotske terapije.
Prirodna pomoć kod vaginalnih upala
Na tržištu se pojavio velik broj prirodnih pripravaka za liječenje upala rodnice koji također mogu biti učinkoviti u liječenju različitih uzročnika:
- čajevac — djeluje na bakterijske i gljivične uzročnike upale rodnice
- vodena otopina jabučnog octa — služi za povremeno ispiranje rodnice, djeluje kao antiseptik i omogućava kiselost rodnice
- soda bikarbona — vodenom otopinom se ispire rodnica kod gljivičnih infekcija
- jogurt sa sokom od češnjaka kojim se natopi tampon se koristi u liječenju gljivičnih infekcija
- ulje origana se koristi kod bakterijskih upala rodnice
- kokosovo ulje se koristi kod bakterijskih upala rodnice, ali i neinfektivnog oblika upale jer smanjuje suhoću kože vanjskog spolovila i sluznice rodnice.
Prevencija upale rodnice
- Korištenje probiotika za rodnicu i crijeva kojima se osigurava učinkovit broj korisnih bakterija u rodnici, ali i u crijevu
- odgovorno spolno ponašanje — smanjuje se mogućnost širenja spolno prenosivih bolesti
- korištenje zaštite pri spolnom odnosu — kondomi, femidomi
- redoviti ginekološki pregledi — na vrijeme će se uočiti moguće promjene koje bi upućivale na početne upale rodnice
- izbjegavanje hranu koja pospješuje razvoj mikroorganizama — npr. ugljikohidrati kod gljivičnih infekcija
- uredne higijenske navike — između ostalog, treba voditi računa o sredstvima za intimnu higijenu čiji bi pH trebao biti prilagođen vaginalnom, jer uporaba lužnatih sredstava remeti pH, što pogoduje rastu patogenih mikroorganizama
- pravovremeno otkrivanje i liječenje bolesti
- izbjegavanje nošenja uske i sintetičke odjeće
- regulacija menstrualnog ciklusa — učinkovitost laktobacila koji štite rodnicu od upale ovisna je o hormonalnom statusu. Ako su ciklusi neredoviti, otpornost rodnice može biti manja. Korištenjem pripravaka za regulaciju prirodnog menstrualnog ciklusa osnažuju se obrambene mogućnosti rodnice.
Rodnica nije sterilna. Svakodnevno je naseljena mikroorganizmima, ali dok je funkcija zaštitne bakterije (laktobacila) uredna, neće doći do razvoja upale. Mnogo toga djeluje na količinu laktobacila u rodnici, a u onom trenutku kada budu svladani nekim razlogom, omogućit će se razvoj patogenog mikroorganizma koji će razviti specifične simptome.
Nije svaki iscjedak iz rodnice upalni iscjedak. Nekad je pojačani iscjedak normalan i ako nema drugih simptoma ne znači automatski upalu. U tekstu smo naveli najčešće uzročnike i kliničke slike upala rodnice, no postoji i čitav niz drugih uzročnika. Propisivanje terapije ovisi i o alergiji na lijekove, osjetljivosti uzročnika na istu, kao i o trudnoći. U nekim slučajevima potrebno je liječiti i partnera. Stoga je uputno da se kod izraženih simptoma javite ginekologu kako biste dobili pravodobnu i kvalitetnu terapiju.
